اطلاعات ذخیره‌شده در هارد دیسک‌ها و هارد اکسترنال‌ها جزو ارزشمندترین دارایی‌های دیجیتال ما هستند. اما از دست دادن داده‌ها به دلایل مختلف مثل حذف تصادفی، آسیب فیزیکی، یا حملات سایبری اتفاقی رایج است. در این مقاله، مراحل بازگردانی اطلاعات پاک‌شده، معرفی بهترین نرم‌افزارهای ریکاوری اطلاعات ۲۰۲۴، و راهکارهای حفاظت از اطلاعات رمزگذاری شده هارد اکسترنال را بررسی می‌کنیم.
دلایل رایج از دست رفتن اطلاعات
قبل از پرداختن به روش‌های ریکاوری اطلاعات ، بهتر است دلایل این مشکل را بشناسیم:
آسیب فیزیکی: ضربه یا سقوط هارد دیسک می‌تواند به از دست رفتن داده‌ها منجر شود.
حذف تصادفی فایل‌ها: ممکن است به‌طور اشتباهی فایلی را حذف کرده و سپس سطل بازیافت را خالی کنید.
فرمت کردن درایو: گاهی اوقات درایوی را به اشتباه فرمت می‌کنید.
خرابی فایل سیستم: قطع ناگهانی برق، مشکلات سخت‌افزاری، یا بدافزارها می‌توانند باعث آسیب به فایل سیستم شوند.
ویروس‌ها و بدافزارها: برخی ویروس‌ها می‌توانند فایل‌ها را مخفی یا تخریب کنند.
مراحل ریکاوری اطلاعات پاک‌شده از هارد دیسک
۱٫ متوقف کردن استفاده از هارد دیسک
هنگامی که اطلاعاتی از دست می‌رود، اولین اقدام حیاتی این است که از نوشتن داده‌های جدید روی هارد دیسک خودداری کنید.
- چرا؟ وقتی اطلاعاتی حذف می‌شود، آن داده‌ها فیزیکی از هارد پاک نمی‌شوند. سیستم‌عامل تنها نشانگر آن فضا را آزاد اعلام می‌کند. هرگونه اطلاعات جدید ممکن است این فضا را بازنویسی کند و شانس ریکاوری اطلاعات کاهش یابد.
۲٫ بررسی فایل‌ها در سطل بازیافت (Recycle Bin)
اگر فایل به‌تازگی حذف شده است:
- به Recycle Bin بروید.
- فایل مورد نظر را پیدا کرده و گزینه Restore را انتخاب کنید.
اگر فایل در سطل بازیافت نباشد، به مراحل بعدی بروید.
۳٫ استفاده از نرم‌افزارهای ریکاوری اطلاعات
نرم‌افزارهای ریکاوری اطلاعات، الگوریتم‌هایی دارند که فایل‌های حذف‌شده را حتی پس از فرمت شدن یا آسیب‌دیدن فایل سیستم شناسایی می‌کنند.
الف. انتخاب نرم‌افزار مناسب
- EaseUS Data Recovery Wizard: برای ریکاوری اطلاعات سریع و آسان.
- Disk Drill: مناسب برای کاربران مبتدی و حرفه‌ای.
- Recuva: گزینه‌ای رایگان و سبک برای بازیابی داده‌های ساده.
- R-Studio: قدرتمند برای شرایط پیچیده مانند آسیب‌دیدگی RAID.
ب. مراحل کار با نرم‌افزار ریکاوری اطلاعات
- نرم‌افزار را روی سیستمی نصب کنید که هارد دیسک شما به آن متصل است.
- درایو مورد نظر را انتخاب کرده و گزینه Scan را اجرا کنید.
- فایل‌های یافت‌شده را بررسی کرده و موارد مورد نظر را بازیابی کنید.
- توجه: اطلاعات بازیابی‌شده را روی یک درایو دیگر ذخیره کنید، نه همان هارد.
۴٫ اسکن عمیق (Deep Scan)
در صورتی که فایل‌ها با اسکن اولیه پیدا نشدند، از قابلیت اسکن عمیق استفاده کنید. این روش زمان بیشتری می‌برد اما نتایج بهتری ارائه می‌دهد.
بهترین نرم‌افزارهای ریکاوری اطلاعات ۲۰۲۵
۱٫ EaseUS Data Recovery Wizard
- ویژگی‌ها: بازیابی سریع فایل‌های حذف‌شده، حتی پس از فرمت درایو.
- مزایا: رابط کاربری آسان و پشتیبانی از انواع فرمت‌های فایل.
- قیمت: نسخه رایگان محدود؛ نسخه پریمیوم با امکانات کامل.
۲٫ Disk Drill
- ویژگی‌ها: الگوریتم‌های پیشرفته برای شناسایی و بازیابی فایل‌های پاک‌شده.
- مزایا: پشتیبانی از سیستم‌عامل‌های مختلف و قابلیت اسکن عمیق.
- قیمت: نسخه رایگان و پولی.
۳٫ R-Studio
- ویژگی‌ها: ابزار پیشرفته برای بازیابی اطلاعات از RAID و سیستم‌های NAS.
- مزایا: مناسب برای کاربران حرفه‌ای و محیط‌های سازمانی.
- قیمت: پولی.
۴٫ Stellar Data Recovery
- ویژگی‌ها: بازیابی انواع داده‌ها از جمله عکس‌ها، ویدئوها، و فایل‌های سیستمی.
- مزایا: رابط کاربری بصری و مناسب برای کاربران مبتدی.
- قیمت: نسخه رایگان محدود؛ نسخه پولی برای امکانات پیشرفته.
۵٫ Recuva
مزایا: مناسب برای کاربران خانگی و نسخه رایگان با امکانات مناسب.
ویژگی‌ها: ابزار ساده برای بازیابی سریع فایل‌های حذف‌شده.
در صورت آسیب فیزیکی به هارد چه کنیم؟
آسیب‌های فیزیکی مانند صداهای غیرعادی، شناسایی نشدن هارد توسط سیستم، یا سقوط دستگاه ممکن است فراتر از توان نرم‌افزارهای ریکاوری اطلاعات باشد. در این شرایط:
- هارد را خاموش کرده و از اتصال آن خودداری کنید.
- از دستکاری یا باز کردن هارد پرهیز کنید.
- به یک شرکت حرفه‌ای بازیابی اطلاعات مراجعه کنید.
- شرکت‌هایی مانند Seagate Recovery Services یا Ontrack تجهیزات و تخصص لازم برای تعمیر و ریکاوری اطلاعات را دارند.
چگونه از اطلاعات هارد اکسترنال رمزگذاری شده محافظت کنیم؟
۱٫ اهمیت رمزگذاری اطلاعات
رمزگذاری داده‌ها یک لایه امنیتی اضافه ایجاد می‌کند و از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس جلوگیری می‌کند، حتی اگر هارد شما به سرقت برود.
۲٫ ابزارها و روش‌های رمزگذاری
الف. استفاده از نرم‌افزارهای رمزگذاری
- VeraCrypt: نرم‌افزار رایگان و منبع‌باز برای ایجاد درایوهای رمزگذاری‌شده.
- BitLocker: ابزار داخلی ویندوز برای رمزگذاری درایوها.
- FileVault: ابزار رمزگذاری پیش‌فرض در macOS.
ب. هاردهای اکسترنال با رمزگذاری سخت‌افزاری
برخی از هاردهای اکسترنال جدید، مانند مدل‌های Western Digital My Passport و Samsung T7 Touch، دارای رمزگذاری سخت‌افزاری داخلی هستند که امنیت بیشتری ارائه می‌دهد.
۳٫ روش‌های ایمن‌سازی اطلاعات رمزگذاری‌شده
استفاده از احراز هویت دو مرحله‌ای (۲FA): در صورت امکان، این ویژگی را فعال کنید.
بکاپ‌گیری منظم: اطلاعات رمزگذاری‌شده باید در محل دیگری پشتیبان‌گیری شوند.
به‌روزرسانی رمز عبور: رمزهای عبور قوی و تغییر دوره‌ای آن‌ها اهمیت زیادی دارد.
حفاظت از اطلاعات در هاردهای اکسترنال رمزگذاری‌شده
۱٫ چرا رمزگذاری اطلاعات اهمیت دارد؟
رمزگذاری داده‌ها از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات جلوگیری می‌کند، حتی اگر هارد دزدیده شود یا گم شود.
۲٫ روش‌های رمزگذاری اطلاعات در هارد اکسترنال
الف. نرم‌افزارهای رمزگذاری رایگان و تجاری
- VeraCrypt: یک ابزار منبع‌باز و رایگان برای رمزگذاری فایل‌ها و درایوها.
- BitLocker: ابزار داخلی ویندوز برای رمزگذاری کامل دیسک.
- FileVault: ابزار اختصاصی اپل برای رمزگذاری دستگاه‌های macOS.
ب. هاردهای اکسترنال با رمزگذاری سخت‌افزاری
برخی از هاردهای اکسترنال مانند Samsung T7 Touch و Western Digital My Passport دارای رمزگذاری داخلی هستند و امنیت بالاتری ارائه می‌دهند.
۳٫ راهکارهای حفاظت بیشتر از اطلاعات رمزگذاری‌شده
- تهیه نسخه پشتیبان: همیشه از اطلاعات رمزگذاری‌شده بکاپ تهیه کنید.
- تغییر دوره‌ای رمز عبور: از رمزهای قوی و تصادفی استفاده کرده و مرتباً آن‌ها را تغییر دهید.
- استفاده از احراز هویت دو مرحله‌ای: این ویژگی باعث افزایش امنیت داده‌ها می‌شود.
روش‌های بازیابی اطلاعات از هارد فرمت شده
فرمت شدن ناگهانی هارد اکسترنال، یکی از بدترین کابوس‌های کاربران است؛ مخصوصاً وقتی اطلاعات مهمی مثل پروژه‌ها، تصاویر شخصی یا فایل‌های کاری داخل آن بوده باشد. اما خبر خوب اینجاست: بازیابی اطلاعات هارد فرمت شده در بسیاری از مواقع امکان‌پذیر است — فقط باید بدانید چطور.
وقتی یک هارد فرمت می‌شود، اطلاعات واقعاً از بین نمی‌روند، بلکه فقط مسیر دسترسی به آن‌ها پاک می‌شود. به همین دلیل اگر بلافاصله بعد از فرمت شدن، از نوشتن اطلاعات جدید روی هارد خودداری کنید، شانس بازیابی بسیار بالاست.
برای شروع، بهتر است از نرم‌افزارهای تخصصی بازیابی اطلاعات استفاده کنید. در ادامه چند مورد از بهترین ابزارها را معرفی می‌کنیم:
- Recuva: رابط کاربری ساده و مناسب برای بازیابی اطلاعات از هاردهای فرمت شده.
- EaseUS Data Recovery Wizard: یکی از قدرتمندترین نرم‌افزارها برای ریکاوری حرفه‌ای، حتی از هاردهایی که چندین بار فرمت شده‌اند.
- R-Studio: مناسب برای کاربران حرفه‌ای با قابلیت‌های پیشرفته مانند ریکاوری RAID.
- Disk Drill: سازگار با ویندوز و مک، با درصد موفقیت بالا برای بازیابی اطلاعات هارد فرمت‌شده.
نکته مهم: به‌هیچ‌وجه فایل‌های بازیابی‌شده را روی همان هارد ذخیره نکنید؛ این کار باعث از بین رفتن دائمی بخشی از اطلاعات خواهد شد.
سخت‌افزارهای ریکاوری هارد؛ ابزارهایی برای مواقع بحرانی
در حالی که بیشتر کاربران برای بازیابی اطلاعات به نرم‌افزارها اتکا می‌کنند، گاهی مشکلات فیزیکی در هارد باعث می‌شوند روش‌های نرم‌افزاری ناکارآمد باشند. در چنین شرایطی، استفاده از سخت‌افزارهای ریکاوری هارد ضروری می‌شود؛ مخصوصاً زمانی که هارد دچار آسیب‌هایی مثل خرابی هد، برد یا سکتورهای فیزیکی شده باشد.
در ادامه به چند ابزار سخت‌افزاری رایج در مراکز تخصصی بازیابی اطلاعات اشاره می‌کنیم:
۱٫ PC-3000
یکی از پیشرفته‌ترین تجهیزات ریکاوری در دنیاست که توسط شرکت ACE Lab تولید می‌شود. این دستگاه امکان تعامل مستقیم با برد اصلی هارد را فراهم می‌کند و حتی در صورت خرابی فرم‌ویر یا ماژول‌های داخلی هم می‌تواند اطلاعات را استخراج کند.
۲٫ Data Extractor
ابزاری مکمل PC-3000 است که برای استخراج فایل‌ها از دیسک‌هایی با آسیب منطقی یا فیزیکی طراحی شده. قابلیت بازیابی سکتور به سکتور دارد و در شرایط بحرانی کاربرد بالایی دارد.
۳٫ هد کلین روم (Clean Room Tools)
برای زمانی که نیاز به تعویض هد هارد یا جراحی دیسک باشد، استفاده از ابزارهای مخصوص در محیط ایزوله (کلین‌روم) الزامی است. این ابزارها مانع ورود گرد و غبار به پلاتر شده و احتمال موفقیت بازیابی را افزایش می‌دهند.
راهکارهای پیشگیرانه برای جلوگیری از از دست دادن اطلاعات
استفاده از منابع برق پایدار: قطع ناگهانی برق می‌تواند به خرابی فایل سیستم منجر شود. از یک UPS یا محافظ برق استفاده کنید.
بکاپ‌گیری منظم: از اطلاعات مهم خود در یک یا دو محل جداگانه نسخه پشتیبان تهیه کنید.
مانیتور وضعیت هارد دیسک: ابزارهایی مثل CrystalDiskInfo برای مانیتور کردن سلامت هارد استفاده کنید.
محافظت در برابر ویروس‌ها و بدافزارها: نرم‌افزارهای امنیتی را به‌روز نگه دارید تا از حملات سایبری جلوگیری کنید.
به صفحه لینکدین ما بپیوندید و از جدیدترین محصولات و خدمات رسام مطلع شوید!
مطالب مرتبط :
اشتباهات رایج که باعث خرابی مادربرد می شود+ علائم خرابی مادربرد
همه چیز درباره عمر هارد دیسک و علائم پایان عمر آن
تفاوت هارد SSD و HDD: راهنمای خرید و معرفی بهترین مدل‌ها
مشکلات رایج هارد HDD و SSD: علت‌ها و راه‌حل‌ها
معرفی ۱۰ نرم افزار مفید برای تست سلامت هارد
چگونه با تست سخت افزار از وقوع مشکل برای رایانه پیشگیری کنیم؟